پایان نامه رشته علوم قرانی – قرآن در قرآن

براي دريافت كارشناسي

چكيده

در اين تحقيق افزون بر فصل كليات كه مشتمل بر ضرورت و اهميت موضوع تبيين موضوع پيشينه است. داراي ۷ فصل ديگر مي‎باشد. در فصل اول تعريف لغوي و اصطلاحي قرآن، فرقان، ذكر و كتاب آمده كه به قولي اين ۴ لفظ اسامي قرآن مي باشند و بقيه نام ها هم بررسي شده است.

در فصل دوم ويژگي هاي قرآن مورد بررسي قرار گرفته است. مانند ويژگي الهي بودن، حقانيت، رفع اختلاف و …

در فصل سوم آموزه هاي قرآن مطرح شده است كه حول ۳ محور بيان شده: ۱- طرح اعتقادات ۲- آموزة اخلاقي ۳- احكام

در فصل چهارم شيوه هاي پيام رساني قرآن گفته شده است. اينكه قرآن براي جلب توجه مخاطبان از چه روشهايي استفاده كرده يا به عبارت ديگر از چه روش هايي استفاده كرده كه مطلب بيان شده تأثير بيشتري روي مخاطب بگذارد.

در فصل پنجم آداب قرائت قرآن بيان شده است. اينكه براي قرائت بهتر با چه آدابي بايد همراه باشد.

در فصل ششم هم رسالت قرآن گفته شده است كه مهمترين رسالت قران انذار و هدايت است. و در فصل هفتم هم مخاطبان قرآن اينكه خطابهاي قرآن براي تمام مردم است ولي مردم در برابر اين خطابها چند دسته مي‎شوند.

پيشگفتار

«الحمدالله الذي انزل علي عبده الكتاب» ستايش خاص خدايي است كه اين كتاب استوار را بر بندة خويش فروفرستاد. خداوند اين كتاب را بر بندگانش نازل كرد تا بندگان خود را از گمراهي نجات دهد و راه نجات را در تمسك به اين كتاب و اهل بيت پيامبر (ص) قرار داد. همچنانكه پيامبر (ص) در حديث معروف ثقلين مي‎فرمايند: «إني تارك فيكم الثقلين كتاب الله و عترتي اهل بيتي. ما إن تمسكتم بهمالن تضلوا بعدي ابدا» من در بين شما دو چيز گرانقدر باقي گذاشتم. كتاب خدا و عترتم كه اگر به آن متمسك شودي هرگز گمراه نخواهيد شد»

قرآن در تمامي ابعاد فردي، اجتماعي، مادي، معنوي، دنيوي و اخروي هدايت انسان را تأمين كرده است.

استاد مطهري مي‎فرمايند:

«قرآن مثل بعضي كتابهاي مذهبي نيست كه يك سلسله مسائل رمزآسا در مورد خدا و خلقت و تكوين مطرح كرده باشد و حداكثر يك سلسله اندرزهاي اخلاقي هم ضميمه كرده باشد. قرآن اصول معتقدات و انكار و انديشه هايي را كه براي يك انسان به عنوان يك موجود با ايمان و صاحب عقيده لازم و ضروري است و همچنين اصول تربيت و اخلاق و نظامات اجتماعي و خانوادگي را بيان كرده است.»

پس از آنجا كه شناخت قرآن يكي از ضروري ترين و مهم ترين نيازهاي هدايتي بشر است. شناخت آن به سادگي ميسر نيست. براي يافتن آن نيز بايد به خود قرآن مراجعه كرد و قرآن را در قرآن يافت.

نويسندة معروف اسلام «سيد قطب» در مقدمه كتاب خود «تصوير فني قرآن مجيد» بحث جالبي تحت عنوان «من قرآن را پيدا كردم» دارد كه خلاصه اش اين است.

«اين كتاب داستاني دارد، تا كتاب به چاپ نرسيده بود آن را در نزد خود نگاه داشتم ولي امروز كه كتاب براي چاپ فرستاده مي شود، ناچارم آن را فاش كنم:

در كودكي كه براي نخستين بار قرآن را مي خواندم، با اينكه فكر من قادر به درك معاني بلند آن نبود، چيزهايي از آن احساس مي كردم. هنگامي كه بعضي از آيات را مي خواندم، عكس ها و تصويرهاي جالبي در ذهن من نقش مي بست. من از اين تصويرهاي ساده و قدرت خلاقة قرآن، فوق العاده لذت مي بردم. و با آن، مدت ها سرخوش بودم، آن ايام با خاطرات شيرينش گذشت.

هنگامي كه قدم در محبط مدرسه گذاشتم وتفسير قرآن را در كتب تفسير خواندم و اقوالات اين و آن و احتمالات گوناگون را مطالعه كردم. ديدم ديگر اثري از آن «تصويرهاي روح پرور» و آن جمال دل انگيزي كه در كودكي مي ديدم، در اعماق فكر من پيدا نيست. متحير شدم، مگر اين همان قرآني نيست كه من در كودكي مي خواندم و آنقدر از معاني آن لذت مي بردم ! چرا امروز اينقدر مشكل و پيچيده و خالي از آن روح و زيبايي و لذت شده است؟! مگر اين قرآن ديگر است؟ آن تصويرهاي زنده و روح پرور كجاست؟ ناچار گفته هاي اين و آن و آن همه احتمالات مختلف و احياناً نامفهوم را رها كرده به مطالعه عميق خود قرآن پرداختم و قرآن را در خود قرآن جستجو كردم، نه در گفته هاي اين و آن.

ديدم قرآن بار ديگر، همان قيافة جذاب و دلپذير، همان تصويرهاي دل انگيز و جان پرور خود را به من نشان داد و من مسحور اين منظره ها شدم! البته اين نقشها و صورتهايي كه در اين موقع مشاهده مي كردم به آن سادگي دوران كودكي نبود؛ چرا اينكه آن روز تنها صورتهاي زنده و روح دار آن را مي ديدم ولي امروز در پشت آن ها هدفهاي عالي و مقاصد بزرگ و پرارزش قرآن را نيز مي بينم و در هر حال جاذبه و كشش آن هميشگي و لايزال است. شكر خدا كه من قرآن را پيدا كردم …»

در پايان برخورد لازم مي دانم كه از زحمات مسئولين دانشكده، كتابخانه و مخصوصاً استاد گرانقدر جناب آقاي محمدي تشكر كنم كه با راهنمايي هاي خود، در انجام اين پروژه مرا بسيار ياري كردند. و اميدوارم كه اين پژوهش بتواند قرآن را از ديدگاه قرآن هر چند در حد ناقص و ابتدايي معرفي كند. «ربنا تقبل منا انك انت السميع العليم»

اهميت موضوع

قرآن كريم تجلي خداوند است، همانطوريكه بشر نمي تواند به شناخت خدا نايل بيابد نمي تواند به شناخت تجلي او، قرآن نيز نايل بيابد، بشر خودش نمي تواند به سادگي قرآن را بشناسد، انسان نيازمند هدايت است و قرآن هم كتاب هدايت. و ما نيازمند به معرفي خود قرآن هستيم.

شناخت قرآن از ديدگاه خود قرآن داراي چنان ضرورت بي بديل است كه هيچ منبع ديگري نمي تواند جايگزين شود. اهميت اين پژوهش وقتي روشن مي‎شود كه به نكات ذيل توجه كنيم:

نخست اينكه اگر بخواهيم در مورد قرآن كريم صحبت كنيم به اولين مساله اي كه برخورد مي كنيم اين است كه عقل و حواس ما نمي تواند به همة مراتب قرآن وقوف پيدا كند، عقل انسان با همة پيچيدگي هايش در برابر عظمت قرآن به زانو درمي آيد و ساكت مي نشيند.

ثانياً كلام الهي مانند صاحب كلام، بزرگ و فضائلش لايتناهي است كه انسان اين موجود محدود نمي تواند سخن را در مورد قرآن كمال برساند. بر اين اساس ما براي شناخت قرآن نيز بايد به خود قرآن مراجعه كنيم تا ابعاد آن را خود معرفي كند.

تبيين موضوع

قرآن كريم سخن خداوند، ثقل اكبر، كتاب جاويدان راهنماي بشر در تمامي عرصه هاي زندگي است. هيچ مساله اي در قرآن فروگذار نشده است. در عظمت آن همين بس كه خود مي فرمايد: لو انزلنا هذا القرآن علي جبل لرأيته خاشعا متصدعا من خشيه الله.اگر اين قرآن را بر كوهي نازل كرده بوديم، مسلماً او را مي ديدي كه خاشع و از ترس خدا متلاشي مي‎شود. و يا اينكه رسول اكرم (ص) مي‎فرمايند: «فضل القرآن علي سائر الكلام كنضل الله علي سائر خلقه» يعني برتري قرآن بر ديگر سخنان همچون برتري خداوند بر خلق خود اوست.

قرآن كريم بزرگترين هديه الهي است براي انسانها كه ايشانرا به سوي سعادت جاوداني هدايت مي‎كند. قرآن مهمترين دليل بر حقانيت اسلام و رسالت پيامبر گرامي (ص) كه همواره با بيان اعجاز آميزش حجت را بر همة آدميان تمام مي‎كند. «هنگاميكه قرآن به توصيف خود مي پردازد افقهايي از شناخت را در برابر ما مي گشايد كه چون به پژوهش بيشتر در آنها مي‎پردازيم مي توانيم از خصايص قرآن و صفات عالي و كمالي آن آگاه شويم. در فهم كتاب خدا بايد از خود قرآن مدد گرفت. هيچ بعدي از معرفت نيست كه راهنما و بينه اي از آن در اين كتاب آسماني نباشد.»

قرآن كه مبين هر چيز است نمي تواند مبين خود نباشد. و اين رساله به تبيين قرآن از ديدگاه خود قرآن اختصاص داده شده است.

براي شناخت قرآن راههاي مختلف و معرفهاي مختلفي وجود دارد. راه عقلي، تاريخي و سندي و … يكي از معرفها هم خود قرآن است كه به بهترين وجه خود را معرفي كرده است. اين رساله بر اساس اين معرف كار خود را شروع كرده است.

پيشينة موضوع:

بديهي است كه متن اصلي خود قرآن مي‎باشد و پس از آن قديميترين منابع روايات تفسيري و متون تفسيري اسلامي است و از صدر اسلام تاكنون دربارة قرآن پژوهشهاي بسياري شده و مطالعات گوناگون انجام شده است و هر كدام از آنها از جهتي قرآن را بررسي كرده اند و دربارة آن ها سخن به زبان آورده اند و به حق هم اين پژوهش ها در خور توجه است اما درباره اين موضوع به طور خاص سير كتابهايي نگاشته شده است كه مهمترين آنها عبارتند از:

آشنايي با قرآن اثر استاد مطهري، قرآن حكيم و قرآن در قرآن اثر آقاي جوادي آملي و قرآن در قرآن اثر محمدباقر بهبودي سيري در علوم قرآن اثر يعقوب جعفري قرآن شناسي اثر آقاي مصباح يزدي.

روش تحقيق:

اين تحقيق به روش كتابخانه اي صورت گرفته است كه با مراجعه به كتابخانه و بررسي كتب مختلف تدوين شده است.